Nowa norma do zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - ISO 45001:2018

Pierwszy międzynrodowy standard BHP

W marcu 2018 roku organizacja ISO wydała pierwszy międzynarodowy standard dotyczący systemu zarządzania BHP, czyli normę ISO 45001:2018. Co zawiera nowa norma:

Po pierwsze jest zgodna z załącznikiem SL czyli została opracowana zgodnie z wymaganiami Architektury Wysokiego Poziomu (ang. HLS). Co to jest ta AWP? Otóż jest to wspólny dla wszystkich norm ISO układ punktów norm, ujednolicone wymagania i takie same definicje dla różnych systemów. Dzięki temu, organizacje które chcą wdrożyć i utrzymywać więcej niż jeden system zarządzania, oparty o standardy ISO mogą teraz bardzo łatwo integrować swoje systemy. Dzięki temu, że norma ISO 45001:2018 jest także oparta o ten model, łatwo ją będzie wdrożyć tym, którzy już mieli do czynienia z systemami zarządzania opartymi o inne normy ISO. Jednak łatwiej nie znaczy prosto, bo ta norma ma swoje specyficzne wymagania, które dostarczają wdrażającym kłopotów interpretacyjnych. 

Główne klauzule normy ISO 45001:2018 i co z nich wynika

Zgodnie z Załącznikiem SL, nowa norma międzynarodowa, zawierająca wymagania odnośnie do Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy, składa się z 10 punktów, przy czym wymagania znajdują się w punktach 4-10. Pierwsze trzy punkty zawierają zakres normy, czyli określają cel wdrażania standardu i minimalne zamierzone wyniki SZ BHP opartego o tę normę (pkt. 1), wskazują na powołania normatywne (pkt. 2, ale ta norma nie powołuje żadnego dokumentu) i zwierają terminy i definicje stosowane w normie i systemie. Prawdziwe wyzwanie dla osób wdrażających normę zaczyna się dalej. 

Punkt 4 Kontekst, czyli wymagania odnośnie do ustalenia i zrozumienia kontekstu organizacji, tj. czynników wewnetrznych i zewnętrznych, zainteresowanych stron wewnętrznych i zewnętrznych praz ich potrzeb i oczekiwań, istotnych ze względu na ich wpływ na zamierzone wyniki SZ BHP.

Punkt 5 Przywództwo i zaangażowanie, w tym polityka BHP, role, odpowiedzialności i uprawnienia w systemie oraz proces konsultacji i współudziału pracowników.

Punkt 6 Planowanie, a dokładnie identyfikacja, ocena i planowanie działań do zagrożeń, ryzyk BHP i innych ryzyk, szans BHP i innych szans oraz wymagań prawnych i innych.

Punkt 7 zawiera wymagania do wsparcia systemu – zasoby, kompetencje, świadomość, komunikację i udokumentowaną informację

Punkt 8 to nadzór nad działaniami operacyjnymi, zmianami, dostawcami do systemu, awariami.

Punkt 9 to wymagania odnośnie do monitorowania, pomiaru, analizy i oceny, w tym oceny zgodności, auditu wewnętrznego i przeglądu zarządzania.

Punkt 10 to wymagania odnośnie do doskonalenia, incydentów, niezgodności działań korygujących i ciągłego doskonalenia. 

Kluczowe koncepcje zawarte w normie ISO 45001:2018 – podejście procesowe

Norma ISO 45001:2018 opiera się na kilku kluczowych koncepcjach, które warto zrozumieć, zanim podejdziemy do wdrożenia. Pierwsza z nich jest podejście procesowe. Żaden z poprzednich standardów odnośnie do SZ BHP nie wymagał tego podejścia. OHASA czy PN 18001 wskazywały konkretne działania i procedury oraz zapisy, które należy stworzyć i udostępnić w firmie. Ta norma, w pkt. 4.4 wskazuje, że do wdrożenia i utrzymania oraz ciągłego doskonalenia SZ BHP musimy ustanowić procesy i ustalić ich wzajemne powiązania, aby móc osiągnąć zamierzone wyniki i realizować cele BHP. Za zatem nie wystarczy już tylko napisać procedury czy instrukcji, trzeba określić dane wejściowe i wyjściowe, należy przygotować działania, które zamienią dane wejściowe w zamierzone wyniki (wyjścia). Do tych działań należy opracować metody, wskazać sposób monitorowania i pomiaru, określić wskaźniki oceny, wyznaczyć osoby odpowiedzialne, nadać im uprawnienia, przypisać obowiązki i określić w jaki sposób proces będzie dokumentowany lub nie. Wskazanie powiązań między procesami pokazuje jak poszczególne działania sa od siebie zależne, dzięki czemu udaje się zaprojektować wydajny mechanizm ochrony człowieka podczas wykonywania przez niego pracy., a także ochrony organizacji przed nieprzewidzianymi czynnikami, które mogą obniżyć jej efektywność w obszarze budowania bezpiecznych i przyjaznych miejsc pracy. 

Minimalne wymagania dotyczące podejścia procesowego w normie ISO 45001:2018

Nowością w normie ISO 45001:2018 jest wymaganie dotyczące ustanowienia procesów niezbędnych do wdrożenia, utrzymywania i doskonalenia SZ BHP. Poniżej przedstawiamy wszystkie procesy, których wymaga niniejsza norma:

Kluczowe koncepcje zawarte w normie ISO 45001:2018 – cykl PDCA

Norma ISO 45001:2018 oparta jest o cykl PDCA. Dla tych co zajmują się systemami zarządzania ISO jest to pojęcie oczywiste. Dla pozostałych – wyjaśniam. Cykl PDCA (zwany też czasami cyklem Deminga od nazwiska jego twórcy) to pętla, która gwarantuje ciągłe doskonalenie systemu. Wynika to z faktu, że skoro norma ISO 45001:2018 zbudowana jest w oparciu o ten cykl to i SZ BHP, zbudowany na jej wymaganiach, także opiera się o cykl PDCA. PDCA to akronim angielski pojęć Plan>Do>Check>Act, czyli Planuj>Działaj>Oceniaj>i wdrażaj zmiany, jeśli to konieczne (czyli konieczność zmian wynika z oceny). Cykl zaczyna się od Planowania, to w nasze normie pkt 6. Możemy zatem zapytać a co z pkt. 4 i 5. Otóż, kiedy zajrzymy do pkt. 6.1 zobaczymy, że aby właściwe zrealizować wymagania [planowania musimy odnieść się do punktu 4 i 5. Działania, które zaplanujemy wiążą się bowiem z elementami kontekstu,
z którego wynikają zagrożenia, ryzyka, szanse, wymagania prawne i inne. To je musimy oszacować
a potem zaplanować do nich działania (patrz pkt. 6.1.4). Dodatkowo planując nasze działania musimy wziąć pod uwagę pkt 7 – Wsparcie, bo nie da się działać bez ludzi, infrastruktury i innych zasobów, bez kompetencji, świadomości i komunikacji i czasami bez dokumentacji. To co zaplanowane w pkt. 6.1, wsparte oczywiście celami BHP z pkt 6.2, wdrażamy w działanie – a to nasz pkt. 8 Działania operacyjne. To co zaplanowaliśmy w pkt. 6 wdrażamy w życie w pkt. 8 i oczywiście cały czas nadzorujemy czy działamy zgodnie z planami. Dokonujemy zatem oceny naszego działania czyli realizujemy wymagania pkt. 9. W tym – obok monitorowania i pomiarów, prowadzimy ocenę SZ BHP poprzez audit wewnętrzny i przegląd zarzadzania. Wynik tej oceny stanowi podstawę do doskonalenia systemu – czyli realizacji wymagań pkt. 10.